Open access in Nederland in cijfers

Twee medewerkers van de Universiteitsbibliotheek Utrecht, Jeroen Bosman en Bianca Kramer, hebben met de nieuwe open access data van Web of Science en de online tool oaDOI, onderzocht hoeveel artikelen en reviews van wetenschappers van Nederlandse universiteiten open access gepubliceerd zijn. De resultaten zijn, als onderdeel van een bredere studie, als preprint gepubliceerd in PeerJPreprints. Alle gebruikte data zijn beschikbaar via Zenodo. De gegevens worden per universiteit zichtbaar gemaakt. De uitkomsten over 2016 geven inzicht in de actuele ontwikkeling. Uit het onderzoek blijkt dat 42% van alle peer-reviewed artikelen uit 2016 uit Nederland open access beschikbaar is. 

Dat zijn in totaal bijna 19.000 publicaties. In het overzicht van 2010-2017 is voor alle universiteiten een neergang in 2013-2014 te zien, waarna het vanaf 2015 weer een stijgende lijn laat zien. Het is nog niet duidelijk wat hier de directe oorzaak voor is.

De meeste open access publicaties zijn open beschikbaar in het tijdschrift waarin ze gepubliceerd zijn (gouden route). Van een klein percentage open access artikelen (ca. 5%) geeft Web of Science aan dat ze alleen vrij toegankelijk zijn via de groene route. Dat wil meestal zeggen dat er een eigen auteursversie beschikbaar is gemaakt. In de studie wordt opgemerkt dat in Web of Science niet alle groene open access artikelen als zodanig zijn aangegeven, enerzijds omdat auteursversies vóór peer review niet zijn meegenomen, anderzijds omdat nog onduidelijk is of alle institutionele repositories goed worden geharvest door oaDOI. 
In de studie is ook gekeken naar de verdeling van verschillende vormen van gouden open access: goud in volledig open access tijdschriften, in hybride tijdschriften, en de relatief nieuwe categorie brons. Uit de resultaten blijkt dat deze laatste categorie een aanzienlijk deel uitmaakt van het totaal per instelling. Bronzen open access staat voor vrij toegankelijke artikelen zonder een adequate licentie om ze te kunnen delen. Dit kunnen bijvoorbeeld tijdschriftafleveringen zijn die na verloop van tijd vrij toegankelijk worden gemaakt, of artikelen die tijdelijk worden vrijgegeven.